Obowiązek zwrotu nieautoryzowanej transakcji płatniczej - cz.2
Na czym polega i skąd bierze się obowiązek zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji płatniczej przez dostawcę płatnika?
Zgodnie z art. 46 ust. 1 u.u.p. w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej dostawca płatnika niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek płatnika, lub po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, zwraca płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej.[1] Oczywiście ustawodawca dopuszcza różne zastrzeżenia i wyjątki od nałożonego na dostawcę obowiązku zwrotu. Płatnik na podstawie art. 44 ust. 2 Ustawy zobowiązany jest do powiadomienia o nieautoryzowanej płatności w terminie 13 miesięcy od dnia obciążenia rachunku płatniczego, w przeciwnym razie roszczenia użytkownika względem dostawcy z tytułu nieautoryzowanych transakcji płatniczych wygasają.[2]
Także w art. 46 ust. 2 i 3 Ustawy przewidziane są wyjątki od generalnej zasady zwrotu użytkownikowi kwoty nieautoryzowanej transakcji. W myśl art. 46 ust. 2 Ustawy, to płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze do wysokości równowartości w walucie polskiej 50 euro, jeżeli nieautoryzowana transakcja jest skutkiem:
1) posłużenia się utraconym przez płatnika albo skradzionym płatnikowi instrumentem płatniczym lub
2) przywłaszczenia instrumentu płatniczego.
Natomiast zgodnie z ust. 3 płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze w pełnej wysokości, jeżeli doprowadził do nich umyślnie albo w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa naruszenia co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w art. 42 Ustawy[3], a więc obowiązków dotyczących korzystania z instrumentu płatniczego przez płatnika zgodnie z umową, a także niezwłocznego informowania dostawcy o utracie, kradzieży, przywłaszczenia albo nieuprawnionym użycia instrumentu płatniczego lub nieuprawnionym dostępu do tego instrumentu.[4]
Biorąc pod uwagę powyższe, należy stwierdzić, iż co do zasady, bank jest zobowiązany niezwłocznie zwrócić płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej, chyba płatnik sam doprowadził do nieautoryzowanej transakcji umyślnie lub w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa naruszenia co najmniej jednego z obowiązków dotyczących korzystania z udostępnionych mu instrumentów płatniczych, opisanych w art. 42 Ustawy.
Taki mechanizm wprost prowadzi do wniosków, iż odpowiedzialność płatnika w stosunku do odpowiedzialności dostawcy jest znacząco ograniczona. Zasadą ograniczoną jedynie nielicznymi wyjątkami jest, iż dostawca zwraca płatnikowi całą kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej. Co więcej, zgodnie z art. 45 ust. 1 Ustawy, to dostawca musi udowodnić, iż transakcja, którą płatnik zgłosił jako nieautoryzowaną, w rzeczywistości została autoryzowana poprawnie, a więc płatnik wyraził na nią zgodę. Ciężar dowodu w sprawie, zostaje zatem automatycznie przerzucony na dostawcę płatności, niezależnie od stanu faktycznego w sprawie. W takim przypadku to bank posiadający ograniczone możliwości co do skutecznego udowodnienia zgody płatnika na transakcje (tj. jej autoryzacji), lub też co do dowodzenia ewentualnej umyślności albo rażącego niedbalstwa w działaniu płatnika podczas dokonywania płatności, jest zobowiązany dowieść zaistnienia tych przesłanek podczas ewentualnego sporu sądowego.
Z uwagi na aktualne orzecznictwo sądów powszechnych, nie ulega obecnie wątpliwościom, iż sam: "fakt zarejestrowanego użycia instrumentu płatniczego, czyli - należy przyjąć - użycia instrumentu płatniczego zgodnie z procedurami i przy zastosowaniu ustalonych sposobów autoryzacji, nie oznacza, że transakcja została autoryzowana przez użytkownika. W przypadku zgłoszenia przez użytkownika transakcji, które obciążają jego rachunek płatniczy i które były prawidłowo autoryzowane, czyli zlecone i zrealizowane zgodnie z przewidzianą procedurą, a które użytkownik wskazuje jako przez niego nieautoryzowane, dostawca musi udowodnić fakt autoryzacji transakcji przez użytkownika. Jednak dostawca musi przywołać inne dowody niż sam fakt prawidłowego skorzystania z procedur autoryzacji przewidzianych umową." [5] Dlatego też dane dotyczące uwierzytelnienia płatności, które bank posiada, i które stanowią obiektywny dowód w sprawie, nie są wystarczające do wykazania skutecznej autoryzacji, co więcej nie są one nawet wystarczające do przerzucenia ciężaru dowodowego na drugą stronę sporu.
[1] Art. 46 ust. 1 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U.2024.30 t.j. z dnia 2024.01.09).
[2] Art. 44 ust. 2 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U.2024.30 t.j. z dnia 2024.01.09).
[3] Art. 46 ust. 2 i3 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U.2024.30 t.j. z dnia 2024.01.09).
[4] Art. 42 ust. 1 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U.2024.30 t.j. z dnia 2024.01.09).
[5] Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 11.08.2021 r., XXVII Ca 1352/21, LEX nr 3246485.